سود بانکی 10‌درصد، سود خرید دلار 52 درصد
رشد 670 درصدی شکاف ارزی در 9 ماه

گروه بازار پول – حسن نصرت‌آبادی: نرخ دلار در بازار کشور در طی ماه‌های گذشته از سال رشد 5/52 درصدی را نشان می‌دهد. همچنین شکاف ارزی از 76 تومان در فروردین امسال به 584 تومان در معاملات دیروز رسیده است که نشان دهنده رشد 670 درصدی شکاف ارزی طی 9 ماه گذشته از سال است. بر این اساس در حالی که دلار در اولین روز پس از تعطیلات نوروز امسال با نرخ 1115 تومان به فروش می‌رسید، در بازار دیروز با رکورد جدید 1700 تومان برای فروش مواجه شد.

این در حالی است که بیشتر این افزایش در 2 ماه اخیر اتفاق افتاده است. بر اساس ارقام منتشر شده از بازار ارز، 5/34 درصد این افزایش در 40 روز اخیر محقق شده است. در این مدت 2 بار معاونین ارزی بانک مرکزی تغییر کردند. امری که به ظاهر در کنترل بانک مرکزی بر بازار ارز چندان موثر نبوده است و نرخ دلار هر روز بیش از دیروز سیر صعودی را تجربه کرد. در این مدت بارها رییس کل بانک مرکزی، از اجرای سیاست‌های جدید این نهاد برای مبارزه با پدیده‌ای که بانک مرکزی از آن به عنوان سفته بازی یاد می‌کند، سخن گفته است. وعده دلار 1000 تومانی نیز یکی از وعده‌هایی بوده که محمود بهمنی در این مدت به آن اشاره کرد.
دلار در 3 ماهه اول سال
پس از قطع شدن مراودات تجاری کشور با امارات متحده عربی که در مهرماه سال گذشته رخ داد، نرخ دلار تا حدی از نرخ مرجع فاصله گرفت. بانک مرکزی در آن مقطع با استفاده از سیاست تزریق ارز به بازار تا حدی این افزایش را کنترل کرد؛ به طوری که نرخ دلار در ابتدای معاملات سال 90 به 1115 تومان رسید. این در حالی بود که نرخ مرجع در این تاریخ توسط بانک مرکزی در سطح 1039 تومان قرار داشت که نشان از شکاف 76 تومانی داشت. در فروردین ماه متن کامل بسته پولی سال 90 منتشر شد. بسته‌ای که به عقیده بسیاری از کارشناسان ریشه اصلی تلاطم‌ها در بازار ارز و سکه بوده است. در بسته پولی سال 90 نرخ سود سپرده‌ها و تسهیلات بانکی به میزان قابل توجهی کاهش یافت. امری که بسیاری از کارشناسان اقتصادی از آن به عنوان دلیل خروج سرمایه‌ها از بخش تولیدی اقتصاد و هجوم آن‌ها به بازارهایی نظیر سکه و ارز یاد می‌کنند. بر این اساس نرخ دلار در اردیبهشت ماه امسال به 1190 تومان رسید که با توجه به نرخ مرجع 1058 تومانی شکاف ارزی دلار را به 132 تومان رساند. این روند نگرانی‌های بانک مرکزی و مسوولان را تا حدی جدی‌تر کرد، به طوری‌که رییس کل بانک مرکزی در چند نوبت از نیاز به تغییر در بسته پولی سخن گفت. وی همچنین در این باره، وعده یکسان سازی نرخ ارز در بازار را داد. سیاست بانک مرکزی در آن مقطع به صورت افزایش ناگهانی نرخ مرجع و سپس حرکت به سمت کاهش دادن نرخ در بازار ارز بود. بر این اساس بانک مرکزی در تاریخ 18 خرداد ماه امسال نرخ مرجع را 100 تومان افزایش داد تا شکاف ارزی را تا حد زیادی کاهش دهد. در پی این افزایش، نرخ مرجع دلار به 1171 تومان رسید، در حالی که نرخ بازار در سطح 1250 تومان قرار داشت در نتیجه شکاف ارزی به سطح 79 تومان برگشت. هرچند این رویه بانک مرکزی تداوم چندانی نداشت و پس از چند روز نرخ مرجع به سطح پیشین خود برگشت.
رشد 153 درصدی شکاف در 3ماهه دوم
با انتصاب کمال سید علی به سمت معاونت ارزی، بانک مرکزی سیاست‌های جدیدی را در مورد بازار ارز در پیش گرفت. سید علی سیاست‌های سه‌گانه‌ای را برای برگرداندن ثبات به بازار ارز در پیش گرفت. بر این اساس انتقال فروش ارز مسافرتی به فرودگاه‌ها و ممنوعیت آن در سطح شهر، افزایش حواله ارزی تا سقف 500 هزار دلار و ایجاد خطوط ری فاینانس، استراتژی‌های سه گانه بانک مرکزی برای کاهش شکاف ایجاد بوجود آمده میان نرخ ارز در بازار رسمی و آزاد اعلام شد. سیدعلی تاکید داشت که تامین نیازهای واقعی ارز از وظایف اصلی بانک مرکزی است. سیاست‌های بانک مرکزی پس از سر کارآمدن سید علی، برای مدتی موفق بود. بر این اساس نرخ دلار در بازار در تیر ماه امسال در سطح 1145 تومان قرار گرفت. این رقم با توجه به نرخ مرجع دلار معادل 1054 تومان 91 تومان شکاف ارزی را برای دلار رقم زد. اما آمار و ارقام از بازار نشان‌دهنده شروع دوباره روند افزایشی ارز در بازار از مرداد ماه به بعد است. بر این اساس نرخ دلار در مرداد ماه به 1184 تومان و در شهریور ماه به 1267 تومان رسید. این در حالی بود که نرخ دلار مرجع برای این 2 ماه توسط بانک مرکزی به ترتیب معادل 1058 و 1067 تومان تعیین شد. این امر به معنای شکاف 126 و 200 تومانی دلار برای مرداد ماه و شهریور ماه است. این شکاف برای پایان 3 ماهه دوم سال در مقابل شکاف 79 تومانی پایان 3 ماهه اول سال نشان‌دهنده رشد 153 درصدی است.
ثبت رکوردهای پی درپی پس از تابستان
نرخ دلار در مهر ماه امسال در سطح 1264 تومان قرار گرفت که با نرخ دلار مرجع 1070 تومان تفاوت چندانی را نسبت به شهریور ماه نشان نمی‌دهد. با این همه بیشتر تحولات افزایشی دلار به بعد از مهرماه امسال برمی‌گردد. در پی فاصله گرفتن هر چه بیشتر نرخ بازاری دلار از نرخ مرجع، معاونت ارزی بانک مرکزی تصمیم به اعمال تغییراتی در تخصیص ارز به متقاضیان گرفت. بر این اساس قرار شد تا ارز مسافرتی با نرخ بازار فرعی که تقریبا نرخی بین نرخ مرجع و بازار بود، در اختیار متقاضیان قرار گیرد. این امر که مسلما در عکس‌العمل به افزایش شکاف ارزی بود نیز راه به جایی نبرد. در آبان ماه نرخ دلار رکورد جدید 1300 تومان را ثبت کرد و به سطح 1315 تومان رسید. این در حالی بود که بانک مرکزی نرخ مرجع را برای دلار در سطح 1088 تومان تعیین کرد. در نتیجه شکاف ارزی به سطح 227 تومان رسید. در پی تحولات در بازار ارز معاونت ارزی بانک مرکزی بار دیگر عوض شد. بر این اساس مینو کیانی راد جای کمال سید علی را در حوزه معاونت ارزی بانک مرکزی گرفت. این تغییر در معاونت ارزی بانک مرکزی نه تنها راه به جایی نبرد، بلکه باعث رشد شدید و شدیدتر تمایل به دلار در بازار داخل شد. بر این اساس نرخ دلار در آذر ماه رکورد 1500 تومان را زد و شکاف ارزی را به سطح 400 تومان رساند. این تمایل که به ظاهر همچنان رو به افزایش است، رکورد تاریخی 1700 تومان را برای دلار در معاملات دیروز به جای گذاشت. به عبارت دیگر شکاف ارزی معادل: 584 تومان.
ذخیره‌های دلاری چقدر سود داشته است؟
نرخ دلار در بازار ایران از ابتدای امسال معادل 5/52 درصد رشد کرده است. این میزان سود در طی تنها 9 ماه قابل‌توجه است. به خصوص وقتی این رقم با نرخ سود سپرده‌های با مدت مشابه مقایسه شود. بسته پولی سال 90 که توسط شورای پول و اعتبار تنظیم شده است، نرخ سود چنین سپرده‌هایی را معادل 10 درصد تعیین می‌کند. به نظر نمی‌رسد که تفاوت سود 5/52 درصدی سوداگرایی در بازار ارز و سود 10درصدی سپرده‌های بانکی (که منشا فعالیت‌های اقتصادی کشور می‌توانند باشند) کار چندان پیچیده‌ای باشد. این جاست که بسیاری از کارشناسان معتقدند بانک مرکزی به جای مبارزه با سوداگرایی از طریق تزریق ارز، بهتر است ریشه افزایش سوداگرایی در بازار را هدف‌گیری کند. این امر مدت‌هاست که به مهم‌‌ترین پیشنهاد کارشناسان اقتصادی تبدیل شده است: تغییر در بسته پولی.